«Εις το μνήμα σε επεζήτησεν» - Χορός Αθανασίου Παναγιωτίδη

Πρόκειται για το Ιδιόμελο των Αναστασίμων Αίνων του γ' ήχου «Εις το μνήμα σε επεζήτησεν» όπως εκτελέστηκε στη Βυζαντινή Συμφωνία που έδωσε ο Αθανάσιος Παναγιωτίδης στο Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης στα 1955 με 40μελή χορό του Σωματείου Ιεροψαλτών Θεσσαλονίκης «Άγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός». Τα μουσικά κείμενα της εκδηλώσεως, τα οποία είχε καταγράψει ο κ. Αστέριος Δεβρελής, κυκλοφόρησαν σε έντυπο. Από εκεί παρατίθεται και το μουσικό κείμενο. Μόνη διαφορά είναι η δεύτερη και εκτενέστερη μονωδία του Αθανασίου Παναγιωτίδη, η οποία εκτελείται πιο ευσύνοπτα και με σωστότερο τονισμό απ' το κείμενο της συνευλίας, κατά τον τρόπο που καταγράφεται στο πόνημά του Παναγιωτίδη «Επίτομον Αναστασιματάριον» που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά (1955) σε καταγραφή επίσης του κ. Δεβρελή, και συνεπώς χρησιμοποιήθηκε το κείμενο αυτό.

Διδακτική η επεξεργασία του Αθανασίου Παναγιωτίδη στις θέσεις αυτές, που προέκρινε στη συναυλία. Επαληθεύεται η μελοποιητική του φιλοσοφία που περιγράφει ο μαθητής του κ. Δεβρελής στις τηλεοπτικές του συνεντεύξεις (πρβλ. εδώ), κατά την οποία οι τονιζόμενες μονοσύλλαβες λέξεις, όπως τι, πού, ουκ κλπ, πρέπει να καταλαμβάνουν ένα και μόνο μουσικό φθόγγο, αφού και στον προφορικό λόγο στιγμιαία εκφέρονται. Ο Παναγιωτίδης έδειχνε ιδιαίτερη επιμέλεια στην προσαρμογή του μέλους στο ποιητικό κείμενο ώστε το ψάλσιμο να αποτελεί όντως απαγγελία και να αναδεικνύει με πλαστικότητα το λόγο, κάτι που βλέπουμε και στην εκτέλεση αυτή. Για παράδειγμα, ενώ στην ερώτηση «τι κλαίεις» το ρήμα εκφέρεται νηφάλια και υπό τύπον ερωτήσεως, στη χρήση του ίδιου ρήματος από τη Μαρία τη Μαγδαληνή, η οποία κατά τον ποιητή έκλαιγε, το ρήμα εκφέρεται με μέλος αργό και θρηνώδες, σε α' παθητικό, και μάλιστα με ένα τονισμό στην έναρξη της φράσης (σε αντιδιαστολή με το αρχικό κείμενο της συναυλίας), όπως αναμένεται από έναν άνθρωπο που οδύρεται, ο οποίος δε θα μπορούσε να ψιθυρίζει! Ακόμη, στο «οίμι» κόβει τη μεγάλη ανάλυση για να το πει απλά, με τον ίδιο αναστεναγμό που θα το έβγαζε από μέσα του ο κάθε δυστυχής!

«Τι σοι προσενέγκωμεν Χριστέ» - Χορός Αθανασίου Παναγιωτίδη

Πρόκειται για τμήμα της εκπομπής με ύμνους των Χριστουγέννων που έψαλλε ο Αθανάσιος Παναγιωτίδης με το χορό του στο ραδιοφωνικό σταθμό των Αθηνών μάλλον στα 1961. Οι πρόβες για την εν λόγω μετάδοση ξεκίνησαν δύο μήνες νωρίτερα. Μεταξύ των μελών του χορού ήταν ο Δημήτριος Νεραντζής, ο Ιωάννης Μαθιουδάκης, ο Γεώργιος Λαμπρόπουλος, ο Στάικος Χατζής, ο Φυσέκης, ο Χατζόπουλος κα. Τη μετάδοση ηχογράφησε ο Φραγκίσκος ο Μανιάτης, από τον οποίο προέρχονται και οι περισσότερες από τις παραπάνω πληροφορίες. Ολόκληρη την εκπομπή θα τη βρείτε εδώ.

Εδώ παρατίθεται το Ιδιόμελο «Τι σοι προσενέγκωμεν Χριστέ» με το κείμενο που εκδόθηκε στο φυλλάδιο της Βυζαντινής Συμφωνίας που έδωσε ο Παναγιωτίδης με το χορό του Σωματείου Ιεροψαλτών Θεσσαλονίκης «Άγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός» στο Βασιλικό Θέατρο το 1955, καθώς είναι προφανές ότι από το ίδιο κείμενο ψάλλει και αυτός ο χορός. Είναι διδακτική η ερμηνεία των σημαδοφώνων ποιότητος κατά την παράδοση του Παναγιωτίδη που αναδεικνύει η ενιαία ερμηνεία τους από χορού. Όπως βλέπουμε, κάθε άλλο παρά μετροφωνούν! Διδακτικό, επίσης, και το λιτότατο ισοκράτημα.

Επίσημο κείμενο μπορέσαμε να εντοπίσουμε μόνο για το παρόν μέλος και για το Πασαπνοάριο του δ' ήχου, το οποίο εμπεριέχεται στο «Επίτομον Αναστασιματάριον» (1955) και έχει ήδη οπτικοποιηθεί εδώ. Από τα υπόλοιπα μέλη, δυστυχώς, δεν εντοπίσαμε κείμενο, καθώς δεν εμπεριέχονται στη Βυζαντινή Συμφωνία ή στο Επίτομον Αναστασιματάριον, τα μόνα δηλαδή επίσημα πονήματα του Παναγιωτίδη. Έχουμε πληροφορίες, ωστόσο, ότι και τα κείμενα των Χριστουγέννων ήταν με τυπογραφικά στοιχεία και ελπίζουμε να έρθουν κάποια στιγμή στο φως!

Εωθινά Δοξαστικά Αθαν. Παναγιωτίδη, Εκτέλεσις Αστ. Δεβρελή

Πριν από 11 εβδομάδες ξεκίνησε στο ιστολόγιό μας μια πρωτότυπη προσπάθεια προβολής του συνθετικού έργου του Αθανασίου Παναγιωτίδη. Πρόκειται για τα μέλη που κυκλοφόρησε στο μόνο επίσημο βιβλίο που εξέδωσε για τις ανάγκες του αναλογίου, το «Επίτομον Αναστασιματάριον» (1955). Το πόνημα αυτό βγήκε με πρωτοβουλία του πρωτοψάλτου κ. Αστερίου Δεβρελή, μαθητή της τέχνης του Αθανασίου Παναγιωτίδη και στενού του συνεργάτη. Ο Παναγιωτίδης έψαλλε, ο Δεβρελής κατέγραφε. Το έργο διακρίνεται από σωστό τονισμό του κειμένου, απουσία πλατειασμών στις μουσικές φράσεις, ευφάνταστες θέσεις που, όμως, δεν ξεφεύγουν της σοβαρότητος του κειμένου και μεγαλοπρέπεια!

Κατά ευτυχή συγκυρία, το πόνημα έχει ηχογραφηθεί υποδειγματικά από τον άνθρωπο που το άκουσε και το κατέγραψε, τον κ. Δεβρελή, ο οποίος «έκλεψε» όσο ελάχιστοι την τέχνη του μεγάλου διδασκάλου. Τις ηχογραφήσεις αυτές μου τις έχει δώσει και τον ευχαριστώ θερμά γι' αυτό! Πολλώ δε μάλλον, για τη διάθεση προσφοράς του, καθώς όταν του πρότεινα να τις αναρτήσω στο Διαδίκτυο μαζί με το κείμενό τους, δέχτηκε ευχαρίστως!

Όπως μας εξιστορεί ο κ. Δεβρελής, ο Αθανάσιος Παναγιωτίδης, όπως και οι υπόλοιποι παλαιοί διδάσκαλοι της ψαλτικής, το μάθημά τους το έκαναν ψάλλοντας στο μαθητή τα μέλη της προσεχούς Κυριακής ή εορτής. Με αυτή τη φιλοσοφία, λοιπόν, αποφασίσαμε να προβάλουμε κι εμείς τα μέλη του έργου αυτού. Κάθε εβδομάδα, λοιπόν, δημοσιεύονταν το Εξαποστειλάριο, οι Αίνοι και το Εωθινό της προσεχούς Κυριακής ώσπου να ολοκληρωθεί η σειρά των μαθημάτων. Πλέον, τα πάντα είναι αναρτημένα, οπότε θεωρούμε πρακτικότερο να υπάρχουν θέματα κατά είδος τροπαρίου (Εξαποστειλάριον, Αίνοι, Εωθινόν) ώστε να μπορεί να ανατρέχει ο καθένας άμεσα στο μέλος που επιθυμεί.

Για τα βίντεο χρησιμοποιήθηκαν σαρώσεις άμεσα από το πρωτότυπο φυλλάδιο και όχι από αντίγραφα, με κάποια απαραίτητη επεξεργασία. Ακόμη, στις ηχογραφήσεις  έχει εφαρμοστεί αποθορυβοποίηση όπου χρειαζόταν, καθώς σε πολλά μέλη εκτός από φύσημα υπήρχε και βόμβος, πάντοτε, όμως, με τη φιλοσοφία να μην αλλοιωθεί η φωνή. Τα μέλη που απουσιάζουν, δηλαδή κάποια τροπάρια των Αίνων του αριστερού χορού, δυστυχώς δεν περιέχονταν ούτε στο πρωτότυπο.

Καλή ακρόαση!

Ιωάννης Μπουλμπουτζής

Μέρος γ’: Τα 11 Εωθινά Δοξαστικά

Εωθινόν α'

Εωθινόν β'

Εωθινόν γ'

Εωθινόν δ'

Εωθινόν ε'

Εωθινόν ς'

Εωθινόν ζ'

Εωθινόν η'

Εωθινόν θ'

Εωθινόν ι'

Εωθινόν ια'

Αναστάσιμoι Αίνοι Αθαν. Παναγιωτίδη, Εκτέλεσις Αστ. Δεβρελή

Πριν από 11 εβδομάδες ξεκίνησε στο ιστολόγιό μας μια πρωτότυπη προσπάθεια προβολής του συνθετικού έργου του Αθανασίου Παναγιωτίδη. Πρόκειται για τα μέλη που κυκλοφόρησε στο μόνο επίσημο βιβλίο που εξέδωσε για τις ανάγκες του αναλογίου, το «Επίτομον Αναστασιματάριον» (1955). Το πόνημα αυτό βγήκε με πρωτοβουλία του πρωτοψάλτου κ. Αστερίου Δεβρελή, μαθητή της τέχνης του Αθανασίου Παναγιωτίδη και στενού του συνεργάτη. Ο Παναγιωτίδης έψαλλε, ο Δεβρελής κατέγραφε. Το έργο διακρίνεται από σωστό τονισμό του κειμένου, απουσία πλατειασμών στις μουσικές φράσεις, ευφάνταστες θέσεις που, όμως, δεν ξεφεύγουν της σοβαρότητος του κειμένου και μεγαλοπρέπεια!

Κατά ευτυχή συγκυρία, το πόνημα έχει ηχογραφηθεί υποδειγματικά από τον άνθρωπο που το άκουσε και το κατέγραψε, τον κ. Δεβρελή, ο οποίος «έκλεψε» όσο ελάχιστοι την τέχνη του μεγάλου διδασκάλου. Τις ηχογραφήσεις αυτές μου τις έχει δώσει και τον ευχαριστώ θερμά γι' αυτό! Πολλώ δε μάλλον, για τη διάθεση προσφοράς του, καθώς όταν του πρότεινα να τις αναρτήσω στο Διαδίκτυο μαζί με το κείμενό τους, δέχτηκε ευχαρίστως!

Όπως μας εξιστορεί ο κ. Δεβρελής, ο Αθανάσιος Παναγιωτίδης, όπως και οι υπόλοιποι παλαιοί διδάσκαλοι της ψαλτικής, το μάθημά τους το έκαναν ψάλλοντας στο μαθητή τα μέλη της προσεχούς Κυριακής ή εορτής. Με αυτή τη φιλοσοφία, λοιπόν, αποφασίσαμε να προβάλουμε κι εμείς τα μέλη του έργου αυτού. Κάθε εβδομάδα, λοιπόν, δημοσιεύονταν το Εξαποστειλάριο, οι Αίνοι και το Εωθινό της προσεχούς Κυριακής ώσπου να ολοκληρωθεί η σειρά των μαθημάτων. Πλέον, τα πάντα είναι αναρτημένα, οπότε θεωρούμε πρακτικότερο να υπάρχουν θέματα κατά είδος τροπαρίου (Εξαποστειλάριον, Αίνοι, Εωθινόν) ώστε να μπορεί να ανατρέχει ο καθένας άμεσα στο μέλος που επιθυμεί.

Για τα βίντεο χρησιμοποιήθηκαν σαρώσεις άμεσα από το πρωτότυπο φυλλάδιο και όχι από αντίγραφα, με κάποια απαραίτητη επεξεργασία. Ακόμη, στις ηχογραφήσεις  έχει εφαρμοστεί αποθορυβοποίηση όπου χρειαζόταν, καθώς σε πολλά μέλη εκτός από φύσημα υπήρχε και βόμβος, πάντοτε, όμως, με τη φιλοσοφία να μην αλλοιωθεί η φωνή. Τα μέλη που απουσιάζουν, δηλαδή κάποια τροπάρια των Αίνων του αριστερού χορού, δυστυχώς δεν περιέχονταν ούτε στο πρωτότυπο.

Μέρος β’: Αναστάσιμοι Αίνοι

Σχόλια:

• Σχετικά με τους Αίνους του β' ήχου, πρέπει να αναφέρουμε ότι ο δάσκαλος ξεκινάει λίγο διαφορετικά το «Πάσα πνοή», αναλύοντας τη θέση που καταγράφει και ο Ιωάννης, αλλά αμέσως μετά συνεχίζει με τις θέσεις που καταγράφονται στο Αναστασιματάριο του Παναγιωτίδη. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι, μετά το «Έρραναν μύρα» του Αθανασίου Παναγιωτίδη, ο δάσκαλος ψάλλει άλλο μονωδικό μέλος, το οποίο έχει καταγεγραμμένο στο δικό του «Επίτομον Αναστασιματάριον» (1985). Παρ' όλο που δεν προέρχεται από το Αναστασιματάριο του Παναγιωτίδη, θεώρησα καλό να το διατηρήσω στο βίντεο, παραθέτοντας και το κείμενό του, προκειμένου να μην κόψω την ηχογράφηση.

• Σχετικά με τους Αίνους του πλ. δ' ήχου, οφείλουμε να παρατηρήσουμε μια μικρή διαφοροποίηση του μέλους του «Κύριε, όπλον κατά του διαβόλου», όπου ο κ. Δεβρελής στη φράση «διά τούτο προσκυνούμεν» δεν καταλήγει στον κάτω Δι, όπως καταγράφεται στο πόνημα του Παναγιωτίδη, αλλά στο Δι της μέσης. Δεν γνωρίζω το λόγο που το πράττει αυτό. Πιστεύω, όμως, πως είναι σχετικό με κάτι άλλο που μου είπε αναλύοντάς μου τη λογική της δικής του μελοποιήσεως στο δ' Εωθινό, όπου δεν καταλήγει στον κάτω Δι τη φράση «Όρθρος ην βαθύς» διότι βρίσκει ανούσιο για μία και μόνη μουσική φράση να αναγκαστεί ο ψάλτης να πάρει ψηλά το μέλος και να ζοριστεί στις υψηλές γραμμές του. Δε θεωρώ, πάντως, πιθανό να φοβήθηκε μήπως κατά την παρούσα εκτέλεση δε βγει στη χαμηλή θέση, καθώς είναι άνθρωπος ιδιαίτερα χαρισματικός φωνητικά και, ακόμη, ξέρει να προνοεί στο να πιάνει σε σωστή βάση τα μέλη ώστε να αποφεύγει τον κίνδυνο να μην ανταπεξέλθει. Μία δεύτερη παρατήρηση επί της ηχογραφήσεως των Αίνων αυτών είναι ότι απαλείφθηκε από την ανάρτηση ο στίχος «Αινείτε Αυτόν επί ταις δυναστείαις αυτού» που ψάλλει ο δάσκαλος για δεύτερη φορά πριν το «Κύριε όπλον». Άμεσα, όμως, αντιλαμβάνεται ότι έχει τον ξαναπεί και, μόλις τον τελειώνει, λέει τον επόμενο του δεξιού χορού, το «Αινείτε Αυτόν εν τυμπάνω και χορώ», τον οποίο διατηρήσαμε. Πιστεύω πως και ο δάσκαλος, αν είχε γνώση υπολογιστή, αυτό θα έπραττε σε μία επίσημη ανάρτηση της ηχογραφήσεως αυτής.

Καλή ακρόαση!

Ιωάννης Μπουλμπουτζής

Αναστάσιμοι Αίνοι, Ήχος α'

Αναστάσιμοι Αίνοι, Ήχος β'

Αναστάσιμοι Αίνοι, Ήχος γ'

Αναστάσιμοι Αίνοι, Ήχος δ'

Αναστάσιμοι Αίνοι, Ήχος πλ. α'

Αναστάσιμοι Αίνοι, Ήχος πλ. β'

Αναστάσιμοι Αίνοι, Ήχος βαρύς

Αναστάσιμοι Αίνοι, Ήχος πλ. δ'

Αναστάσιμα Εξαποστειλάρια Αθαν. Παναγιωτίδη, Εκτέλεσις Αστ. Δεβρελή

Πριν από 11 εβδομάδες ξεκίνησε στο ιστολόγιό μας μια πρωτότυπη προσπάθεια προβολής του συνθετικού έργου του Αθανασίου Παναγιωτίδη. Πρόκειται για τα μέλη που κυκλοφόρησε στο μόνο επίσημο βιβλίο που εξέδωσε για τις ανάγκες του αναλογίου, το «Επίτομον Αναστασιματάριον» (1955). Το πόνημα αυτό βγήκε με πρωτοβουλία του πρωτοψάλτου κ. Αστερίου Δεβρελή, μαθητή της τέχνης του Αθανασίου Παναγιωτίδη και στενού του συνεργάτη. Ο Παναγιωτίδης έψαλλε, ο Δεβρελής κατέγραφε. Το έργο διακρίνεται από σωστό τονισμό του κειμένου, απουσία πλατειασμών στις μουσικές φράσεις, ευφάνταστες θέσεις που, όμως, δεν ξεφεύγουν της σοβαρότητος του κειμένου και μεγαλοπρέπεια!

Κατά ευτυχή συγκυρία, το πόνημα έχει ηχογραφηθεί υποδειγματικά από τον άνθρωπο που το άκουσε και το κατέγραψε, τον κ. Δεβρελή, ο οποίος «έκλεψε» όσο ελάχιστοι την τέχνη του μεγάλου διδασκάλου. Τις ηχογραφήσεις αυτές μου τις έχει δώσει και τον ευχαριστώ θερμά γι' αυτό! Πολλώ δε μάλλον, για τη διάθεση προσφοράς του, καθώς όταν του πρότεινα να τις αναρτήσω στο Διαδίκτυο μαζί με το κείμενό τους, δέχτηκε ευχαρίστως!

Όπως μας εξιστορεί ο κ. Δεβρελής, ο Αθανάσιος Παναγιωτίδης, όπως και οι υπόλοιποι παλαιοί διδάσκαλοι της ψαλτικής, το μάθημά τους το έκαναν ψάλλοντας στο μαθητή τα μέλη της προσεχούς Κυριακής ή εορτής. Με αυτή τη φιλοσοφία, λοιπόν, αποφασίσαμε να προβάλουμε κι εμείς τα μέλη του έργου αυτού. Κάθε εβδομάδα, λοιπόν, δημοσιεύονταν το Εξαποστειλάριο, οι Αίνοι και το Εωθινό της προσεχούς Κυριακής ώσπου να ολοκληρωθεί η σειρά των μαθημάτων. Πλέον, τα πάντα είναι αναρτημένα, οπότε θεωρούμε πρακτικότερο να υπάρχουν θέματα κατά είδος τροπαρίου (Εξαποστειλάριον, Αίνοι, Εωθινόν) ώστε να μπορεί να ανατρέχει ο καθένας άμεσα στο μέλος που επιθυμεί.

Για τα βίντεο χρησιμοποιήθηκαν σαρώσεις άμεσα από το πρωτότυπο φυλλάδιο και όχι από αντίγραφα, με κάποια απαραίτητη επεξεργασία. Ακόμη, στις ηχογραφήσεις  έχει εφαρμοστεί αποθορυβοποίηση όπου χρειαζόταν, καθώς σε πολλά μέλη εκτός από φύσημα υπήρχε και βόμβος, πάντοτε, όμως, με τη φιλοσοφία να μην αλλοιωθεί η φωνή. Τα μέλη που απουσιάζουν, δηλαδή κάποια τροπάρια των Αίνων του αριστερού χορού, δυστυχώς δεν περιέχονταν ούτε στο πρωτότυπο.

Μέρος α’: Τα 11 Αναστάσιμα Εξαποστειλάρια

Σχόλια:

• Με την αφορμή της δημοσιεύσεως του α' Εξαποστειλαρίου, παραθέσαμε και το προοίμιο των Αναστασίμων Εξαποστειλαρίων «Άγιος Κύριος ο Θεός ημών». Ο δάσκαλος το ψάλλει πιο ελεύθερα απ' ότι το κατέγραψε από τον Παναγιωτίδη, διορθώνοντας τον τονισμό στο «Κύριος». Είναι σημειωτέον ότι ο Αθανάσιος Παναγιωτίδης μεριμνούσε διαρκώς για το σωστό τονισμό των μελών και ότι τον ακούμε σε ιδιωτική ηχογράφηση να το τονίζει όπως το ψάλλει εδώ ο κ. Δεβρελής, συνεπώς δεν αποκλίνει η παρούσα εκτέλεση από την παράδοση του Παναγιωτίδη. Άλλωστε, ακριβώς έτσι το καταγράφει από μνήμης ο κ. Δεβρελής και στο πόνημά του «Προσόμοια Εξαποστειλάρια και Στιχηρά κατά μίμησιν Αθανασίου Παναγιωτίδη», Θεσσαλονίκη 2005.

• Στο ς’ Εξαποστειλάρια απαλείψαμε την επανάληψη του «Υπέρθεε Θεάνθρωπε» που υπήρχε στην αρχική ηχογράφηση για καθαρά παιδαγωγικούς λόγους, καθώς η ανάρτηση στο youtube δεν εξυπηρετεί μόνο στη διδασκαλία του μέλους. Άλλωστε, με τη σύγχρονη τεχνολογία, αρκεί ένα κλικ λίγο νωρίτερα στο βίντεο για να ακούσουμε την επανάληψη της φράσης.

Καλή ακρόαση!

Ιωάννης Μπουλμπουτζής

Εξαποστειλάριον α'

 

Εξαποστειλάριον β'

 

Εξαποστειλάριον γ'

 

Εξαποστειλάριον δ'

 

Εξαποστειλάριον ε'

 

Εξαποστειλάριον ς'

 

Εξαποστειλάριον ζ'

 

Εξαποστειλάριον η'

 

Εξαποστειλάριον θ'

Εξαποστειλάριον ι'

Εξαποστειλάριον ια'